BYD අර්බුදය විසදිමට ජනාධිපතිගෙන් ගැසට්ටුවක්

වසරකට ආසන්න කාලයක් තිස්සේ ශ්‍රී ලංකා රේගුව විසින් රඳවාගෙන සිටින වාහන තොගයක් නිදහස් කිරීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය නෛතික රාමුව සපයන නව ගැසට් නිවේදනයක් මුදල්, සැලසුම් සහ ආර්ථික සංවර්ධන අමාත්‍යවරයා ලෙස ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක මහතාගේ අත්සනින් ඔක්තෝබර් 24 දින නිකුත් කරන ලදී.

රේගු ආඥා පනත යටතේ නිකුත් කර ඇති අංක 2459/46 දරන මෙම අතිවිශේෂ ගැසට් නිවේදනය ‘2025 රේගු නියෝගය (වාහන) (දෙවැනි)’ ලෙස නම් කර ඇති අතර, එය ඔක්තෝබර් 24 දින සිටම ක්‍රියාත්මක වේ. මෙම නියෝගය මඟින්, අභියාචනාධිකරණය හමුවේ විභාග වෙමින් පැවති වාහන ආනයනකරුවන්ගේ මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සම්වලට විසඳුමක් ලබා දීමටත්, රජයට අහිමි වූ බවට චෝදනා කරන බදු ආදායම සුරක්ෂිත කර ගැනීමටත් මඟ විවෘත වේ.

ගැසට් නිවේදනයේ ප්‍රධාන කොන්දේසි ත්‍රිත්වය

මෙම නියෝගයේ 3වැනි වගන්තිය මඟින්, විශේෂයෙන්ම ‘ආනයන අපනයන (පාලන) රෙගුලාසි අංක 02 of 2019’ යටතේ ගෙන්වන ලද සහ දැනට රේගුවේ රඳවාගෙන සිටින වාහන මුදා හැරීම සඳහා ආනයනකරුවන් විසින් අනිවාර්යයෙන්ම ඉටු කළ යුතු කොන්දේසි ත්‍රිත්වයක් නීතිගත කර තිබේ.

මෙම කොන්දේසි ඉටු කිරීමෙන් අනතුරුව පමණක් අදාළ වාහන නිදහස් කර ගැනීමට ආනයනකරුවන්ට අවස්ථාව හිමි වේ.

1. වටිනාකම අවප්‍රකාශ කිරීම සඳහා ඇපකරයක් (Undervaluation Bond)

වාහනවල ගනුදෙනු වටිනාකම (Transaction Value) සහ නිෂ්පාදකයාගේ වටිනාකම (Manufacturer’s Value) අතර පවතින වෙනස සඳහා අදාළ වන රේගු ආනයන බදු ප්‍රමාණයට සමාන පුද්ගලික ඇපකරයක් (Personal Bond) රේගුවට ඉදිරිපත් කළ යුතු වේ.

(මෙය තෙවන රටවල් හරහා ණයවර ලිපි (LCs) විවෘත කිරීම මඟින් සිදු වූ බවට චෝදනා කරන ලද වටිනාකම් අවප්‍රකාශ කිරීමේ ගැටලුවට අදාළ නෛතික විසඳුම වේ.)

2. මෝටර් ධාරිතා විෂමතාව සඳහා සුරාබදු ඇපකරයක් (kW Misdeclaration Bond)

වාහනයේ සැබෑ මෝටර් ධාරිතාව (කිලෝවොට් – kW) නිවැරදි ලෙස ප්‍රකාශ නොකළේ නම්, ඒ හේතුවෙන් රජයට අහිමි වූ සුරාබදු ප්‍රමාණයට (Excise Duty) සමාන පුද්ගලික ඇපකරයක් ඉදිරිපත් කළ යුතුය.

(මෙය විශේෂයෙන්ම BYD වැනි විදුලි වාහනවල (EVs) සත්‍ය kW ධාරිතාවය අඩු ලෙස ප්‍රකාශ කිරීමෙන් සුරාබදු පැහැර හැරීමට උත්සාහ කිරීමේ චෝදනාවට අදාළ වේ.)

3. 35%ක අධිභාරය අනිවාර්යයෙන් ගෙවීම (Mandatory 35% Surcharge)

වාහනය ශ්‍රී ලංකාවේ වරාය වෙත නැව්ගත කරන අවස්ථාවේදී ගෙවීමට තිබූ රේගු ආනයන බදු (Customs Import Duty – CID) ප්‍රමාණය මත සියයට 35ක අධිභාරයක් (Surcharge) අනිවාර්යයෙන්ම ගෙවීම මෙහි තෙවන ප්‍රධාන කොන්දේසියයි.

(මෙම 35% අධිභාරය මුලින් භාණ්ඩාගාර යෝජනාවක් ලෙස අධිකරණයට ඉදිරිපත් වූ අතර, ආනයනකරුවන් විසින් එයට විරෝධය පළ කර තිබිණි. කෙසේ වෙතත්, නව ගැසට් නියෝගය මඟින් එය නීතිගත කර ඇත.)

ගැසට් නිවේදනයේ අනෙකුත් විධිවිධාන

Cusdec සංශෝධනය සහ ලියාපදිංචිය

මෙම කොන්දේසිවලට යටත්ව වාහන මුදා හැරීමෙන් අනතුරුව, රේගුවේ විමර්ශනවලින් අනාවරණය වන නිවැරදි වටිනාකම මත, රේගු අධ්‍යක්ෂ ජනරාල්වරයාට ආනයනකරුවන් විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද රේගු භාණ්ඩ ප්‍රකාශන (Cusdecs) සංශෝධනය කිරීමට බලය හිමි වේ. සංශෝධිත බදු මුදල ගෙවීමෙන් පසු වාහන ලියාපදිංචි කිරීමට අවසර හිමි වන බවද ගැසට් නිවේදනයේ සඳහන් වේ.

විවාදයන් සමථයකට පත් කිරීමේ කාලසීමාව

විශේෂයෙන්ම, 2025 පෙබරවාරි 01 වැනිදාට පෙර ආනයනය කළ වාහන සම්බන්ධයෙන් වටිනාකම් විවාදයක් තිබේ නම්, එම විවාදාත්මක බදු වෙනසට අදාළ ඇපකරයක් (CUSDEC Guarantee) රේගුවට ලබා දී වාහන මුදා හැරීමට අවසර දෙනු ලැබේ. කෙසේ වෙතත්, මෙම ආකාරයේ නඩු දින 90ක් ඇතුළත සමථයකට පත් කර ගැනීමට කටයුතු කළ යුතු බවටද ගැසට් නිවේදනය නියම කරයි.

පසුබිම: රේගු අත්අඩංගුවට හේතු වූ නෛතික අර්බුදය

මෙම ගැසට් නියෝගය නිකුත් කිරීමට මූලික වූයේ BYD ඇතුළු විදුලි වාහන (EV) විශාල තොගයක් සම්බන්ධයෙන් ශ්‍රී ලංකා රේගුව සහ ආනයනකරුවන් අතර ඇති වූ බරපතල නෛතික ගැටලුවකි. මෙම ගැටලුව හේතුවෙන් ආනයනකරුවන් විසින් මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සම් 15ක් පමණ අභියාචනාධිකරණය හමුවේ ගොනු කර තිබිණි.

1. තෙවන රට ණයවර ලිපි සහ වටිනාකම් අවප්‍රකාශ කිරීම

වාහන අත්අඩංගුවට ගැනීමට ප්‍රධානතම හේතුව වූයේ, ආනයනකරුවන් විසින් වාහනය නිෂ්පාදනය කළ රට (උදාහරණයක් ලෙස චීනය) වෙනුවට සිංගප්පූරුව වැනි තෙවන රටක බැංකුවක් හරහා ණයවර ලිපි (LCs) විවෘත කිරීමයි. රේගුව චෝදනා කළේ, මෙම ක්‍රමය මඟින් වාහනවල සත්‍ය ගනුදෙනු වටිනාකම (Transaction Value) අවප්‍රකාශ කර, ඒ මත ගෙවිය යුතු රේගු ආනයන බදු පැහැර හැරීමට උත්සාහ කර ඇති බවයි. ලෝක වෙළඳ සංවිධානයේ (WTO) තක්සේරු ගිවිසුම්වලට අනුව රේගු බදු තීරණය විය යුත්තේ ශ්‍රී ලංකාවට අපනයනය කිරීම සඳහා භාණ්ඩ සඳහා සැබවින්ම ගෙවන ලද මිල මත වන නමුත්, තෙවන පාර්ශ්වයක් හරහා සිදුවන ගනුදෙනු මඟින් එය වසන් වන බවට රේගුව තර්ක කළේය.

2. kW ධාරිතාව වැරදි ලෙස ප්‍රකාශ කිරීම

විදුලි වාහන (EVs) ආනයනයේදී, තවත් බරපතල චෝදනාවක් එල්ල විය. එනම්, වාහනවල සත්‍ය මෝටර් කිලෝවොට් (kW) ධාරිතාව අඩු ලෙස ප්‍රකාශ කිරීම මඟින් ඉහළ සුරාබදු (Excise Duty) පැහැර හැරීමට උත්සාහ කිරීමයි. උදාහරණ ලෙස, ඇතැම් BYD මාදිලිවල සත්‍ය 150kW ධාරිතාව 100kW හෝ ඊට අඩුවෙන් ප්‍රකාශ කර තිබූ බවට රේගුව චෝදනා කළේය. ශ්‍රී ලංකාවේ සුරාබදු ගණනය කිරීමේදී kW ධාරිතාව තීරණාත්මක සාධකයක් වන බැවින්, මෙය ද්විත්ව බදු පැහැර හැරීමේ උපාය මාර්ගයක් ලෙස ක්‍රියාත්මක වී ඇති බව පැහැදිලිය.

3. අධිකරණ සමථයක් කරා ගමන් කිරීම

දිගු කලක් තිස්සේ වාහන වරායේ රඳවා තබා ගැනීම හේතුවෙන් ආනයනකරුවන්ට අධික රඳවා ගැනීමේ ගාස්තු (Demurrage) සහ ප්‍රාග්ධන අලාභ සිදු විය. අභියාචනාධිකරණය මැදිහත් වී රේගුවට උපදෙස් දුන්නේ, මෙම වාහන සමාගම් හෝ පුද්ගලික ඇපකරයක් යටතේ මුදා හැරීම සඳහා ඇති හැකියාව සොයා බලන ලෙසයි. පසුව භාණ්ඩාගාරය විසින් වාහන නිදහස් කිරීම සඳහා 35% අධිභාරයක් යෝජනා කළ නමුත්, එය වාහනවල පිරිවැය ඉහළ දමන බව පවසමින් ආනයනකරුවන් විරෝධය පළ කළේය.

මෙම නව ගැසට් නිවේදනය හරහා මේ වන විට අධිකරණයේ විභාග වන නඩු සමථ කරගැනීමේ උත්සාහයක් පවතී. ලබන 22 වනදා යළි කැඳවීමට නියම කර තිබූ අදාළ පෙත්සම් සමථයකට පත් කිරීමට මෙම ගැසට් නිවේදනය පදනම සපයනු ඇත.